اضطراب یک ناراحتی دردناک ذهنی است و از ویژگیهای آن ترس و ناراحتی است که راه فرار ندارد و اضطراب، ناشی از این عوامل است. ولی تفاوتهای مشخصی با آن دارد. اضطراب معلول تحلیل است. انسان دوست ندارد رفتارش مورد آزمایش قرار گیرد. به این دلیل در موقعیت آزمون، دچار شکست می‌شود. یکی از عوامل شکست امتحان، ترس از عدم آشنایی دانش‎آموزان و شرایط و نحوه‌ی برگزاری امتحان می‌باشد. عامل دیگر سخت‌گیری آموزگاران است. همچنین حضور معلم ناشناس موجب ترس می‌شود و توضیح‌های منفی بعضی والدین نیز می تواند با اضطراب رابطه مستقیم داشته باشد. 

در واقع اضطراب یک موضوع روانی و درونی افراد جامعه است و در جوامع همه با آن سروکار دارند. پس یک موضوع اجتماعی است و همین اضطراب است که استعدادها را تخریب می‌کند. مشکلاتی که تمرکز حافظه به بار می‌‌آورد، باعث رفتارهای ناپخته می‌شود و فرد مبتلا نمی‌‌تواند با شرایط محیط روبرو شود. برخی افراد کنترل خود را از دست می‌‌دهند و دچار مشکلاتی اعم از جسمانی، رفتاری و شناختی می شوند و اضطراب در عملکرد تحصیلی آنها تأثیر می‌گذارد و باعث مشکلاتی برای آنها در امتحان می‌شود.  

اضطراب یک حالت بهنجار و ضروری در زندگی انسانهاست اما آنگاه که شدت اضطراب و نگرانی زیاد می‌شود و به حدی می‌رسد که بیشتر باز دارنده می‌شود تا برانگیزاننده، عملکرد فرد را تحت الشعاع قرار داده و آن را کاهش می‌دهد و دیگر یک حالت بهنجار نیست. اضطراب از عوامل مؤثر بر یادگیری است و پدیده ای روانشناختی است و کمتر کسی پیدا می‌شود که با آن مواجه نشده باشد. آنچه مهم است شدت هیجان‌زدگی است که به هنگام حضور در محافل اجتماعی یا شرکت در آزمون‌های مختلف، دامنگیر افراد می‌شوند. در واقع اضطراب در اثر استرس و فشارهای زیاد و یکدفعه بوجود می‌آید. اضطراب معمولا از 4 تا 6 سالگی افزایش می‌یابد و دختران اضطراب را بیشتر از پسران تجربه می‌کنند. هدف اصلی ما اضطراب شب امتحان است که دانش‎آموزان با شنیدن اسم امتحان دچار تشویش خاطر می‌شوند.

اضطراب امتحان، نوعی خودمشغولی ذهنی است که با خودضعیف‌پنداری و تردید فرد درباره‌ی توانایی‌های خود مشخص می‌شود و غالبا با شناخت منفی، عدم تمرکز حواس و واکنش های جسمانی نامطلوب و افت تحصیلی همراه است. 

چرا اضطراب باعث کاهش توانایی فرد می‌شود؟ 

پاسخ اجمالی این است که؛ وقتی سطح اضطراب بالاست، توجه فرد پایین می‌‌آید و فقدان مهارتهای مطالعه می‌تواند اضطراب را پدید آورد. 

راهکارهای مقابله با اضطراب: 

بهترین روش ایمن‌سازی است که باید مؤلفه‌های آن را شناخت؛ اولین مؤلفه کنترل تنفس و آرامش عضلانی جسمی. دوم؛ خودفرمانی (گفتگوی شخصی هدایت‌شده) است. سوم؛ تصویرسازی ذهنی هدایت شده است.   چهارم؛ مسئله‌گشایی می‌باشد. روش ایمن سازی یک روش شناختی ـ رفتاری است. تن آرامی و کنترل تنفس باعث تعدیل جنبه‌های فیزیولوژیکی اضطراب امتحان می‌شود. پنجم؛ برقراری ارتباط عاطفی والدین با فرزندان. فرزندانتان را در آغوش بگیرید و به آنها با کلمات محبت آمیز ابراز علاقه کنید. ششم؛ در مواقعی که ناراحت هستید گریه کنید و جلوی احساسات خود را نگیرید. 

 

منابع: 

1- دادستان، پ (1376) سنجش و درمان اضطراب امتحان، مجله روانشناسی سال اول. 

2- ابوالقاسمی، ع (1374)، ساخت و اعتباریابی مقدماتی پرسشنامه اضطراب امتحان و بررسی رابطه اضطراب امتحان با اضطراب عمومی. 

3- Latas M, Pantic M, Obradovic D , Med Pregl 2010