زمانی که دو نفر مدت طولانی‌ را با هم سپری می‌کنند و زندگی‌شان به هم آمیخته می‌شود، احتمال اینکه در زندگی روزمره دچار تنش شوند بسیار زیاد است. جنگ و جدال با شریک عاطفی اغلب استرس‌زا و ناراحت کننده است. این مساله می‌تواند به رابطه آسیب بزند. یک رابطه پرتنش در نهایت برای هریک از طرفین، ایجاد بی‌میلی و بی‌انگیزگی می‌کند.  

پژوهشگرانی که در حوزه روابط عاطفی فعالیت می‌کنند راهکارهای فراوانی را برای اجتناب از امکان توهین و تحقیرهایی که در زمان بحث بر سر اختلاف‌نظرها پیش می‌آید، ارائه می‌دهند. آنها می‌گویند به جای مکالمه‌ای بر مبنای توهین و تحقیر باید گفتگوی همدلانه شکل بگیرد. 

حتی اگر بدانید که در هنگام مکالمه پرتنش چه راهکاریی درست است، بازهم کنترل احساسات بسیار سخت است. یکی از دلایلی که باعث می‌شود از یک گفتگوی سازنده و موثر دور شوید، خشمی است که در لحظه مکالمه دچار آن هستید. 

مناقشات همچنین عامل ایجاد استرس اند. کسی که استرس و نگرانی دارد، معمولا نمی‌تواند بهترین رفتار خود را ارائه دهد. بنابراین یکی از راه‌هایی که به ما کمک می‌کند تا بحث و جدل را به یک مکالمه آرام تبدیل کنیم، این است که بتوانیم به آرامش برسیم. 

یک پژوهش تازه، راهکاری ساده برای رسیدن به آرامش در هنگام مناقشه را مورد بررسی قرار داده است. پژوهشگران این راهکار را لمس عاطفی نامیده اند.‎ 

چرا لمس عاطفی می‌تواند ترفند مناسبی در میان بحث‌های پُرتنش باشد؟ 

چون تماس و لمس کردن یکدیگر اثرات بیوشیمی قابل توجهی دارد. لمس عاطفی باعث می‌شود اُکسی توسین (هورمون عشق) در بدن آزاد شود. این هورمون در ایجاد احساس پیوند همدلی بسیار موثر است. تماس عاطفی همچنین باعث آزاد شدن اندورفین‌هایی می‌شود که در داشتن احساس خوب موثر اند. 

در مطالعات ازمایشگاهی، سطح کورتیزول (هورمون استرس) ضربان قلب شرکت کنندگانی که تحت فشار و استرس قرار گرفته بودند با لمس و تماس عاطفی به میزان مناسب رسید.

در روابط عاطفی ‌‎ زوج هایی که روزانه تماس فیزیکی (آغوش) دارند، ارتباط موثرتری باهم دارند و جر و بحث‌ها را راحت‌تر پیش می‌برند. بنابراین لمس عاطفی می‌تواند میزان استرس را کاهش دهد و به ما این انگیزه را بدهد که نیازهای یکدیگر را بهتر درک کنیم. 

در یک پژوهش 140 زوج در شرایط آزمایشگاهی درباره یک موضوع با هم بحث کردند و پژوهشگران تماس‌های عاطفی آنها را در زمان بحث مورد بررسی قرار دادند. از زوج‌ها خواسته شده بود تا در حین بحث دست‌های یکدیگر را بگیرند و در مقابل از گروه کنترل خواسته شد هیچ نوع تماس جسمی برقرار نکنند. زوج‌هایی که تماس جسمی داشتند در جر و بحث رفتاری سازنده‌تر نشان دادند. مثلا آنها با شریک عاطفی خود همکاری کردند، مسئولیت رفتار خود را پذیرفتند و نسبت به طرف مقابل احساسات مثبت نشان داند. 

لمس عاطفی، علاوه بر اینکه راهکار مناسبی برای جر و بحث سازنده است، در ایجاد احساس خوشایند و بهتر در افراد درگیر نیز موثر است. این زوج ها اعلام کرده‌اند این تماس فیزیکی باعث شده کمتر احساس استرس و ناراحتی داشته باشند. 

در دو پژوهش دیگر نیز از شرکت کنندگان خواسته شد تا اینگونه تصور کنند که شریک عاطفی در حین بحث بازوی آنها را نوازش می‌کند. آنها نیز اعلام کردند که در جریان بحث و مجادله استرس کمتری داشته‌اند.

این پژوهش‌ها می‌گویند لمس عاطفی یک ترفند ساده برای کاهش تنش‌ها در جروبحث‌ها با شریک عاطفی است. لمس عاطفی دست‌ها، پیش، حین و پس از بحث به شما کمک می‌کند تا احساس آرامش کنید. 

اگر یک بحث ناگهانی پیش بیاید، ایجاد لمس عاطفی کمی مشکل است. هرچه جر و بحث شدیدتر باشد این کار مشکل‌تر خواهد بود. 

اما بر اساس دستاوردهای این پژوهش، لمس عاطفی برای زوج‌هایی که مشکلات زیادی در روابط خود دارند می‌تواند سوءتعبیرهایی ایجاد کند. مثلا ممکن است یکی از طرفین احساس کند تماس فیزیکی نوعی تلاش برای کنترل یا تحقیر است. 

هرگونه تماس فیزیکی عاطفی هنگام بحث بر روی یک موضوع می‌تواند شما و شریک عاطفیتان را آرام کند و به کاهش استرس بیانجامد. این کار می‌تواند احساس نزدیکی ایجاد کند و همین موضوع راهی است برای آنکه بخواهید برای رسیدن به راهکار مناسب مشترک تلاش کنید و از رفتارهای پرخاشگرایانه و خودخواهانه دوری کنید. 

اثر طلایی لمس کردن:  

لامسه اولین حسی از ماست که توسعه می‌یابد و برای ما بیشترین ابزارهای تماس با دنیای خارج را فراهم می‌کند. پوست و گیرنده‌های حسی موجود در آن، قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین اعضای حسی ما را ایجاد می‌کنند. 

حس لامسه برای ما یک کانال ارتباطی ایجاد می‌کند. خواه یک دست دادن محکم باشد، یک دست زدن تشویق آمیز بر پشت کسی باشد، یا نوازش آرامی بر روی شانه باشد. تماس بدنی، نیرویی بسیار قوی‌تر از کلام ایجاد می‌کند. 

تجربه‌های شخصی ما نشان می‌دهد که حتی خفیف‌ترین تماس از طرف شخصی دیگر، می‌تواند تجربه‌های قوی هیجانی ایجاد نماید، از یک تجربه آرام‌بخش که فرد، توسط همسرش لمس می‌شود تا اضطرابی که در اثر لمس غیرمنتظره، توسط یک غریبه ایجاد می‌شود. 

ما از لمس کردن برای در میان گذاشتن احساسات خود با دیگران و برای بهبود معنای ارتباطات خود استفاده می‌کنیم. هیچ حس دیگری مانند این نمی‌تواند ما را برانگیزد. 

تماس بدنی نقش بسیار مهمی در اولین تعاملات اجتماعی ما ایفا می‌کند. درس‌های آغازین ما از عشق ورزیدن، اغلب از طریق آغوش گرفتن‌های دوران کودکی توسط دیگران (به خصوص مادر) حاصل می‌شود. اولین حس‌های لامسه خاطرت ما را شکل می‌دهد وبدین ترتیب رفتار آینده ما را پیش می‌راند. 

حس لامسه ابزاری بسیار قدرتمند برای تحریک و تنظیم هیجانات در آدمی فراهم می‌کند. در واقع پوست ما شامل گیرنده‌های حسی است که می‌تواند پاسخ‌های هیجانی و عاطفی و یا پاسخ‌های مربوط به درد و لذت را ایجاد نماید. 

لمس کردن شکل مهمی از ارتباط در بسیاری از حیوانات می‎باشد. به طور مثال ببرهای مادر، فرزندان خود را لیس می‌زنند و پوزه خود را به آنها می‌مالند. میمون‌ها یکدیگر را با دست تیمار داری و نوازش می‌کنند و بچه خرس‌ها با یکدیگر کشتی می‌گیرند. در قلمرو حیوانات لمس کردن برای ایجاد راحتی، ایجاد پیوندها و برقراری غلبه و تسلط استفاده می‌شود. 

همچنین لمس کردن در حیوانات اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است. به طور مثال گزارش شده است که تماس بدنی دلفین‌ها تحت عنوان به هم زدن باله‌ها، در بهبود روابط خراب و کاهش استرس در بین گروه‌ها تعاملات پرخاشجویانه کمک می‌کند.

اثر بی نظیر لمس عاطفی(دست دادن یا مصافحه) معانقه (در آغوش گرفتن یکدیگر) در اسلام

پیوندهای اجتماعی، نیازمند «تحکیم» است. استوارسازی این رشته‌ها با کلی گویی به دست نمی‌آید. باید نمونه‌های عملی و مصاقهای خاص و روشن ارائه شود، تا مرزهای دوستی و پیوندهای عاطفی استوارتر گردد و پایدار بماند. «سلام» و دست دادن یکی از این امور است. سلام، چراغ سبز آشنایی است. 

وقتی دو نفر به هم می‌رسند، نگاه‌ها که به هم می‌افتد، چهره‌ها که رو در رو قرار می‌گیرد، نخستین علامت صداقت و مودت و برادری، «سلام دادن» است و در پی آن، دست دادن و «مصافحه»و در آغوش گرفتن(معانقه) است.

پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» نیز فرمودند: «اذا تلاقیتم، فتلاقوا بالتسلیم و التصافح»؛

هرگاه یکدیگر را دیدار کردید، با «سلام» و «دست دادن» با هم دیدار کنید.

از جمله دستورات مهم اسلام، خوشرویی و حسن معاشرت با برادران دینی است که از جمله این آداب، مصافحه (دست دادن با هم) و معانقه (در آغوش گرفتن یکدیگر) است.

«مصافحه» «دوستی‌آور»، «کدورت زدا» و «محبت آفرین» است. ما علاقه خود و صمیمیت را با دست دادن و در آغوش گرفتن ابراز می‌کنیم. 

امام باقر (علیه السلام) فرمود: هر دو نفر مؤمنی که با هم دست بدهند، دست خدا میان دست آنان است و دست محبت الهی بیشتر با کسی است که طرف مقابل را بیشتر دوست بدارد. 

هنگامی که دو برادر دینی به هم می‌رسند و با هم دست می‌دهند، خداوند با نظر رحمت به آنان می‌نگرد و گناهانشان، آن سان که برگ درختان می‌ریزد، فرو می‌ریزد تا آنکه آن دو از هم جدا شوند. 

شیوه مصافحه:

دست دادن نیز، همچون سلام، ادب و آدابی دارد. یکی از آنها پیوستگی و تکرار است. در یک سفر و همراهی و دیدار، حتی چند بار دست دادن نیز مطلوب است. 

ابوعبیده نقل می‌کند: همراه امام باقر «علیه السلام» بودم. اول من سوار می‌شدم، سپس آن حضرت. چون بر مرکب خویش استوار می‌شدیم، سلام می‌داد و احوالپرسی می‌کرد. چنان که گویی قبلا یکدیگر را ندیده‌ایم. آنگاه مصافحه می‌کرد. هرگاه هم از مرکب فرود می‌آمدیم و روی زمین قرار می‌گرفتیم، باز هم به همان صورت، سلام می‌کرد و دست می‌داد و احوالپرسی می‌کرد و می‌فرمود: با دست دادن دو مؤمن، گناهانشان همچون برگ درختان فرو می‌ریزد و نظر لطف الهی با آنان است، تا از هم جدا شوند. 

از آداب دیگر مصافحه، فشردن دست، از روی محبت و علاقه است. اما نه در حدی که سبب رنجش و درد گردد. 

جابربن عبدالله انصاری می‌گوید: در دیدار با رسول خدا «صلی الله علیه و آله» بر آن حضرت سلام کرد. آن حضرت دست مرا فشار داد و فرمود: دست فشردن، همچون بوسیدن برادر دینی است.

همچنین هنگام مصافحه، طول دادن ود ست را زود عقب نکشیدن از آداب دیگر سنت اسلامی است. در مصافحه، پاداش کسی بیشتر است که دستش را بیشتر نگه دارد. 

پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» نیز این سنت نیکو را داشت که چون با کسی دست می‌داد، آن قدر دست خود را نگه می‌داشت تا طرف مقابل دست خود را سست کند و عقب بکشد. باری ... محبت قلبی را باید آشکار ساخت.

علاقه، گنجی نهفته در درون است که باید آن را استخراج و آشکا کرد، تا از برکاتش بهره برد. روشنترین خیر و برکتش، تقویت دوستیها و تحکیم اشناییها و رابطه‌ها است. 

از آثار دیگر مصافحه، «کینه زدایی» است. پیامبر خدا «صلی الله علیه و آله» فرمود: «تصافحوا، فان التصافح یذهب السخیمه» و «تصافحوا فانه یذهب بالغل»؛

دست دادن با زنان:

بر اساس مکتبی بودن مرز دوستیها و رابطه‌ها و معاشرتها، دست دادن با نامحرم، حرام است و صرف دوستی و رفاقت و آشنایی و همکار بودن یا ملاحظات سیاسی و دیپلماسی در سفرهای خارجی و دیدارهای رسمی، دلیل نمی‌شود که کسی با نامحرم و اجنبی مصافحه کند، روشنفکر مأبی در این مساله جایی ندارد. رسول خدا فرمود: با زنان دست نمی‌دهم (البته زنان نامحرم) و در حدیث نبوی دیگری آمده است: 

«اگر زنی بخواهد با مرد نامحرم دست بدهد (که نباید دست دهد) و ناچار باشد، یا بخواهد با او «بیعت» کند از پشت لباس (با وجود حایل و پوشش دست، دستکش) مانعی ندارد.»

البته معیار عمل، فتوای مجتهدی است که از او تقلید می‌کنید و هر مسلمان متعهد، باید برای عمل خود ملاک و حجت شرعی داشته باشد.

حدود لمس عاطفی د رخانواده:

برای اینکه ما به عنوان والدین بتوانیم فرزندانی عاطفی پرورش دهیم باید در محل زندگی خود فضایی را ایجاد کنیم که فرزندانمان شاهد محبت ورزی والدین نسبت به هم باشند.

محبت ورزی و ارزش عشق و دوست داشتن در خانواده است که به فرزندان آموزش داده می شود تا جایی که فرزندانی که در خانواده ای سرد و بی روح پرورش یافته اند که شاهد مهر و محبت والدین نسبت به هم نبوده اند، مسلما نمی توانند همسری عاطفی و مهربان برای زن یا شوهر آینده شان باشند لذا به نظر می رسد برای اینکه ما به عنوان والدین بتوانیم فرزندانی عاطفی پرورش دهیم باید در محل زندگی خود فضایی را ایجاد کنیم که فرزندانمان شاهد محبت ورزی والدین نسبت به هم باشند. اما مسلما این سوال در ذهن شما هم نقش بسته که این ابراز محبت تا چه حد باید باشد؟ آیا دیدن ابراز محبت والدین نسبت به هم توسط فرزندان باعث پرورش بی حیایی در آنها نمی شود؟ تا چه حد اجازه داریم در برابر دیدگان فرزندان خود نسبت به همسرمان ابراز علاقه کنیم؟

البته راههای مختلفی برای ابراز عشق و علاقه زوجین به یکدیگر وجود دارد. اما تمام این راهها برای ابراز در مقابل دیدگان فرزندان مناسب نیستند. برخی از این راهها برای فرزندان نامناسب، دارای تاثیر گذاری بد و یا حداقل بدآموزی است.

روشهای مناسب لمس عاطفی در خانواده

- گرفتن دست یکدیگر: لازم است فرزندان بدانند که شما همدیگر را دوست دارید و لازم است که این عشق و علاقه را به طور عینی و فیزیکی به چشم خود ببینند. گرفتن دست همدیگر در هنگام راه رفتن، تماشای تلویزیون و فیلم و ... یک روش ساده ابراز این موضوع است. این موضوع همچنین می تواند به بهبود رابطه تان با همسرتان نیز کمک کند. بچه هایی که شاهد ابراز علاقه والدین شان نسبت به هم هستند احساس امنیت بیشتری می کنند و این همان چیزی است که به آن نیاز دارند. برخی از بچه ها دوستانی دارند که والدین شان از هم طلاق گرفته اند و از این موضوع احساس نگرانی می کنند و دلواپس هستند که اگر این اتفاق برای شما هم بیفتد چه بر سر آنها خواهد آمد. بنابراین به طور دایمی و منظم دستهای یکدیگر را بگیرید تا آنها کمتر نگران این موضوع در ذهن خود باشند.

- در آغوش گرفتن: در آغوش گرفتن همسر یک بخش مهم از روشهای ابراز علاقه است و برای کودکان دیدن آن اشکالی ندارد. البته این در آغوش گرفتن باید کوتاه بوده و خیلی توام با حرکات اضافی دیگر نباشد. وقتی که بچه ها ببینند در زمان خداحافظی یکدیگر را در آغوش می گیرید می فهمند که در آغوش گرفتن نشان دهنده عشق، احترام و توجه به یکدیگر است. البته این در آغوش گرفتن باید در حد معمول باشد و تماس بدنی کامل بین شما و همسرتان صورت نگیرد و یا به شدت و خیلی سفت و سخت یکدیگر را در آغوش نگیرید زیرا این شکل ابراز علاقه در برابر دیدگان بچه ها اصلا مناسب نمی باشد. برای مثال همانطور همسرتان را در برابر دیدگان فرزندتان در آغوش بگیرید که وقتی یکی از بستگان تان را که مدتی طولانی ندیده اید در آغوش می گیرید.